Jan Thiel Bultaco

2018

 

1. 1976, een nieuw begin bij Bultaco, hoe is dit tot stand gekomen na het faillissement van Piovaticci ?

In Anderstorp kwam Nieto al bij me vragen of hij in 1976 op Piovaticci zou kunnen rijden. Hij kende me trouwens omdat Jan Huberts me in 1967 in Assen aan hem had voorgesteld. In Joegoslavie vroeg hij me of ik met Piovaticci had gesproken. Ik antwoordde dat Piovaticci waarschijnlijk zou moeten stoppen. Hij vroeg mijn telefoonnummer en belde me 3 dagen later op met het verzoek naar Madrid te komen voor een bespreking met de RFME, de Spaanse motorsport bond. We gingen een paar dagen later, dat was mijn eerste vliegreis: Milaan-Madrid. Nieto stond ons op te wachten, en we gingen rechtstreeks naar het kantoor van de RFME Daar maakten we kennis met Luis Soriano, president van de RFME, en Juan Soler, technies directeur van Bultaco. Er werd ons aangeboden om bij Bultaco, in Barcelona, te gaan werken. We kwamen tot een overeenkomst, we zouden half November terugkomen om het contract te tekenen. Bultaco zou contact opnemen met Piovaticci om de raceafdeling van hem te kopen. Dit ging echter moeilijker dan verwacht, Piovaticci was inmiddels de 'macht' over zijn fabriek kwijt. Wij konden nog niets doen, we tekenden het contract en bleven in NL om af te wachten hoe het verder zou gaan. Ons contract ging in per 01-01-1976 We gingen dus, per auto, naar Barcelona. We hadden al allebei een flat gevonden, aan zee, in Masnou, iets ten noorden van Barcelona. We gingen naar de Bultaco fabriek, maar die was gesloten! Het bleek dat ze 8 januari weer openden, dus we begonnen met een week niets doen.....

2. Hoe kreeg Nieto het allemaal zo snel voor elkaar en waar kwam dat geld vandaan om de overstap naar Bultaco te bekostigen ?

Nieto was in die tijd de belangrijkste sportman van Spanje en was zodoende heel belangrijk voor het aanzien van het land. Het geld kwam dus uit het propaganda budget van de Spaanse staat.

3. Bultaco nam diverse spullen van Piovaticci (curator) over, kwamen de spullen op tijd in Spanje aan voor een goede voorbereiding op het komende seizoen ?

Nee, helemààl niet! Er er kwam helemaal NIETS. Er werd mij gevraagd naar Pesaro te gaan om te kijken wat er aan de hand was. Het was al in de middag, ik vertrok met Sauca, de tekenaar, naar het vliegveld, eigenlijk al te laat. Ik reed, en later zei Sauca regen me dat hij nooit had geweten dat zijn auto zò snel kon! Ik was te laat, maar de vlucht had vertraging, ik kon tòch nog mee! De vertraging was wegens dichte mist in Milaan. Het vliegtuig kon niet landen in Milaan en week uit naar Genova. De passagiers werden per bus naar Milaan gebracht en bij het station afgezet. Ik was van plan geweest om op het vliegveld van Milaan een auto te huren, maar nu moest ik dus met de trein! Om 6 uur in de morgen kwam ik in Pesaro aan, ik kon nergens heen en ben een paar uur op een bank op het perron blijven zitten, het was erg koud! Om 8 uur ging ik lopend naar het huis van vrienden, een Italiaan die met een NL vrouw was getrouwd. Daar kreeg ik koffie en een ontbijt, daar knapte ik een beetje van op! Daarna naar Piovaticci, met een taxi. Maar die bleek er niet meer te zijn. Er was een nieuwe 'machthebber', die me eerst een uur liet wachten en me daarna zei dat ze meer geld wilden. Een buitengewoon onvriendelijke man! Daar ik geen beslissingen kon nemen over geldzaken moest ik dus onverrichterzake terug naar Barcelona. Het was toen half januari. Technies directeur Juan Soler moest toen zèlf naar Pesaro om te onderhandelen. Dat lukte, en toen was er nog het problem van het transport. Bultaco had zelf geen vrachtwagen die groot genoeg was....Er werd gesproken met de Bultaco importeur van Liechtenstein, Orlando, die wèl een grote vrachtwagen had. Deze haalde alles op in Pesaro, en kwam naar Barcelona. Maar toen waren we er nòg niet, er was een probleem met de douane. Dat zou een paar dagen duren! Orlando kon daar niet op wachten en ging per vliegtuig terug naar Liechtenstein, hij liet de sleutels van zijn vrachtwagen bij ons achter. Toen eindelijk de douaneproblemen opgelost waren heeft Martin de vrachtwagen naar de Bultaco fabriek gereden. Er was toen nog 1 week tot de eerste race voor het Spaanse kampioenschap. We waren toen dus al 4 weken in Spanje en hadden nog niets gedaan. Er was zelfs nog geen werkplaats! We kregen een voorlopige ruimte op de 1e verdieping, met uitzicht op een grasveld waar zigeuners geparkeerd stonden. We konden daar pissende en schijtende zigeunerinnen 'bewonderen'!! Toen de vrachtwagen er eindelijk was konden we uitpakken, en kijken wat er aangekomen was. Het viel een beetje tegen, en er was nog één week tot de eerste race in Cullera, Valencia. Gelukkig hadden we onze eigen gereedschapskist meegenomen!

4. Was alles compleet toen het materiaal uit Italie in Spanje arriveerde ?

We kregen wat folders te zien van draai en freesbanken, ze werden besteld, 3 maanden levertijd! Er werd begonnen met het maken van een proefbankruimte, het zou tot juli duren voor we de proefbank konden gebruiken..... De fietsen waren nog nèt zo als we ze in Pesaro hadden achtergelaten, behalve één ding: de beste 50cc cylinder was er niet bij..... En de 125 had een uitgelopen big-end, dat was in Mugello gebeurd! De stroomlijnen en zitjes werden in Bultaco kleuren gespoten. En zò gingen we, na een nacht doorwerken, naar Cullera, onze eerste race. We gingen met de Mercedes-bus van het in Belgie gevestigde motocross team, die toevallig in Barcelona was. We kwamen daar aan , ongeveer een half uur vòòr de training begon, ruimschoots op tijd dus..... Nieto kon goed zitten op de voor Lazzarini gebouwde fiets, en hij was er heel snel aan gewend! De race ging tussen hem en Ricardo Tormo op Kreidler. Nieto won met gemak. In de 125cc race vielen we uit door een losgelopen moertje in de versnellingsbak... Maar in de 125cc was er totaal geen concurrentie, de race werd gewonnen met een Motobécane! De volgende race was in Castellòn, 2 weken later. Ook dat werd weer een heel avontuur! Castellòn de 2e race voor het Spaanse kampioenschap was eind februari. We hadden het heel erg druk met wat aanpassingen aan de fietsen op verzoek van Nieto. En we moesten òòk nog zorgen dat we het benodigde gereedschap kregen. Onze teammanager, César Rojo, heeft ons veel geholpen. Ook moest ik mijn Italiaanse auto verkopen en een Spaanse kopen, helaas. Als ik hem had willen houden had ik 100% invoerrechten moeten betalen! Bultaco kocht voor ons een 2e hands Mercedes bus met versleten motor. De bedoeling was dat daar in Liechtenstein een nieuwe, krachtigere motor in zou worden gezet! Na weer een nacht doorwerken werden de motoren, die nog niet helemaal klaar waren, in de Mercedes geladen. Onze teammanager reed achter ons, met zijn personenwagen. De Mercedes ging steeds langzamer, en stopte er na zo'n 60km helemaal mee. En we moesten nog 300km naar Castellòn! We kwamen wat andere raceteams voorbij die wat zware of grote dingen voor ons meenamen. César ging naar huis om een aanhangwagen te halen. Martin en ik hebben de fietsen uitgeladen om ze op de vluchtstrook werkend af te maken Er stopte politie, wij spraken géén Spaans, maar toen we 'Angel Nieto' zeiden reden ze weer door. Net toen de fietsen klaar waren kwam César met zijn aanhangwagen. We kwamen in Castellòn aan nà de eerste training, we waren nèt op rijd voor de 2e en laatste. Het circuit was een rechthoek in de stad, de training duurde 10 minute per klasse. Snelste ronde in beide klassen, en de volgende morgen wonnen we 50 en 125. In de 125 had Angel 2 ronden voorsprong! We gingen heel tevreden terug naar Barcelona De Mercedes werd teruggesleept, nà een voorlopige reparatie bracht iemand hem naar Liechtenstein. Hij was nèt op tijd klaar voor deTT in Assen.... Tot de TT moesten we ons zien te redden met ander vervoer!

5. Nieto was jarenlang jullie grote concurrent en nu jullie eerste rijder, gaf dat in het begin niet een heel erg vreemd gevoel ?

Dat viel heel erg mee en ging eigenlijk vanzelf. Hij was correct, vriendelijk en dankbaar als hij won.

6. Welke taal spraken jullie met Nieto en was de communicatie goed genoeg zodat Nieto ook echt info over de fiets weer kon geven ?

In het begin spraken we Italiaans met hem, later natuurlijk Spaans. Hij kon heel erg goed uitleggen wat hij wilde, nooit een problem!

7. Nieto is niet erg groot, maar toch aardig groter dan Lazzarini. Paste hij zo maar op de oude Piovaticci of moesten er wederom nieuwe frames gemaakt worden ?

Nieto kon zonder grote veranderingen op de fietsen rijden. We zijn zo gauw het kon begonnen met het maken van een 2e fiets.

8. Er werden naast het bestaande materiaal ook nieuwe racers gebouwd, deden jullie echt alles zelf of werden er ook dingen uitbesteed. (tandwielen versnellingsbak Herman Meijer)

Er was nog een ander problem, onderdelen! Bij Bultaco dachten ze dat we alles keurig op tekening hadden staan. Dat was dus niet zo, we hadden alleen war losse bloknotevelletjes. Zò hadden we altijd gewerkt, er stonden wat dingen bijgeschreven, in het NL natuurlijk. Tijd om èchte tekeningen te maken was er nooit! Dit moest dus nu gaan gebeuren, wilden ze in de fabriek reserveonderdelen voor ons kunnen maken. We kregen een vaste tekenaar, Sauca, en voor een tijdje een hulptekenaar die uit de hand de meest urgente dingen schetste, zijn naam was Marcelo Cama, ex Montesa rijder, die nog op het eiland Man had gereden. Zò kon er begonnen worden met het maken van reserve onderdelen, Alles wat we nog hadden na het Piovaticci-jaar was nog in Breukelen gemaakt, en de tandwielen door Herman Meijer. Bij Bultaco zou alles in de fabriek gemaakt worden, maar dat duurde dus even!

9. Wat was Nieto's eerste indruk na het rijden op de 50cc Jamathi-Piovaticci-Bultaco ?

Hij kon er onmiddelijk heel goed mee overweg en vond ze geweldig fijn sturen!

10. Hoe was Nieto technisch, kon hij goed weergeven of de fiets in orde was of dat er iets veranderd moest worden ?

Ja, dat kon hij heel goed. We hadden nu eindelijk wat tijd en gingen van onze 1e verdieping naar onze definitieve werkplaats De draaibank en freesbank kwamer er en we begonnen met de 2e fiets. Onze 1e GP was in Le Mans. We kregen een Chevrolet te leen, van Toni Elìas, de Spaanse crosskampioen en fabrieksrijder van Bultaco. Zijn zoon rijdt nu nog steeds mee in de GP's. Ik ging samen met onze teammanager César, Martin bleef op de fabriek werken. Zonder veel problemen kwamen we in Le Mans. We vonden een hotel met een kleine werkplaats erbij. Na de eerste training controleerde ik de zuiger en cylinder. Detonatie, èn het nikasil had losgelaten! Ik moest dus een andere cylinder en kop monteren. In de wedstrijd had Nieto een matige start, nog vòòr het einde van de eerste ronde viel Lusuardi vlak voor hem, hij viel ook, einde van onze eerste GP! Omdat de volgende week de GP van Oostenrijk was moest ik zo snel mogelijk naar de fabriek terug, César zou met de Chevrolet terugrijden, ik ging met Nieto, per auto, naar Madrid. Daar nam ik een vliegtuig naar Barcelona, en maandagmorgen om 9 uur was ik al weer aan het werk! Onze beste cylinder was dus in Pesaro achtergebleven, de op één na beste was nu onbruikbaar.

11. Hoeveel pk's hadden de machines in die tijd (1976) ?

We hadden een totaal van 4 50cc cilinders! De beste cylinder had in Pesaro 17PK gegeven, bij Bultaco hadden we nog geen werkende proefbank, die zou pas begin juli klaar zijn!

12. Wie was de grootste concurrent in die dagen in de 50cc en in de 125cc ?

In de 50cc Rittberger, en later ook Lazzarini die de Kreidler van Thurow had gekocht. In de 125 Pileri en PP Bianchi op Morbidelli.

13. Wanneer werd het u duidelijk dat de wereldtitel in 1976 echt binnen bereik was en dus tot een reele mogelijkheid behoorde ?

Het WK niet winnen was GEEN OPTIE! Nieto had het jaar ervoor gewonnen, met Kreidler. Als hij met onze motor niet won kwam dat dus helemaal op onze schouders neer! Dat viel niet mee, ik voelde die verantwoordelijkheid heel sterk! Daarbij kwam natuurlijk nog dat we de hele winter niets hadden kunnen doen! 1976 was een heel moeilijk jaar! Toen we terugkwamen nà Francorchamps was eindelijk onze proefbank klaar. 16,5PK met een opnieuw genikasilde cylinder. Nu konden we pas ècht werken! We hadden inmiddels in Mugello gewonnen, daar bleek òòk dat we heel goed konden samenwerken. Met een kaartje van het circuit erbij wist Angel precies hoeveel toeren de motor in elke bocht draaide, zo konden we de versnellingsverhoudingen aanpassen. Een week later, in Joegoslavie, ging het niet zo goed, er brak een stukje van de zuigerveer. Maar in de 125 reed Angel een geweldige race. We waren nà Mugello een paar dagen in de buurt van Milaan gebleven om te werken, bij de Italiaanse Bultaco importeur. We hebben daar betere schijfmeenemers gemaakt. In de 125 race ging het heel goed, tòt Angel viel, door een lekke achterband lag hij ruim op de 1e plaats. Hij kwam er met veel geluk goed vanaf. We gingen nog steeds naar de races met de Chevrolet van Toni Elias, waarmee van alles mis ging, ik heb onderweg een paar keer de carburateur moeten demonteren, er ging nog maar één deur open, en op de terugweg naar Barcelona verloren we zelfs een wiel! Gelukkig was vòòr Assen onze Mercedes eindelijk klaar!

14. Wat was de reden dat het 125cc WK in 1976 minder voorspoedig verliep dan de in de 50cc ?

Dat kwam door een door mij gemaakte constructiefout. De fout was de aandrijving vanaf het midden van de krukas te maken. De 62,5cc proefbankmotor gaf een heel goed vermogen. Maar de 125cc twin werd nooit getest, voornamelijk door tijdsgebrek. We waren met te weinig en hadden altijd teveel werk. Dat werd pas beter in 1979, toen hebben we de 125/2 eindelijk getest. En we schrokken ons ròt, hij gaf maar37PK. We hebben toen in grote haast een motor met aandrijving aan de zijkant gemaakt, in 5 weken. hij gaf gelijk 43PK, met dezelfde cilinders en uitlaten!

15. Uiteindelijk dan met Nieto de 50cc Wereldtitel behaald, wat gaat er op zo'n moment door je heen en hoe beleefde Nieto dat ?

We behaalden het kampioenschap op de Nurburgring. Het was bovenal een hele opluchting. Want niet winnen stond gelijk aan FALEN! Nieto was natuurlijk òòk erg blij, hij had nu het WK behaald met 3 verschillende merken! Vòl enthousiasme begon hij aan de 125cc race! Om in de eerste bocht te vallen..... We moesten er allemaal, ook Nieto, om lachen! Maar we waren nog niet helemaal klaar, het merkenkampioenschap was nog niet gewonnen, er was nog één tace, in Montjuich, Barcelona. Dat is een verhaal apart!

16. Uit hoeveel personen bestond het raceteam van Bultaco in 1976 ?

Het team bestond uit 4 personen, Martin en ik, Sauca de tekenaar, en César Rojo de teammanager. César deed zijn werk goed, we sliepen altijd in de beste hotels! En hij onderhield de contacten met de pers. Maar het eigenlijke werk deden Martin en ik, dat was tè weinig, en we maakten dus lange dagen....Intussen hadden we òòk nog het Spaanse kampioenschap. Soms moesten we daarvoor lange reizen maken. Zo was er bv de week nà de Finse GP in Imatra een race bij Gibraltar. Bovendien gingen in Imatra zowel de 50 als de 125 stuk.... Er werd een plan gemaakt. We moesten dinsdag in Amsterdam zijn. Dat kon als we maandag de boot Goteborg-Amsterdam namen. Maar om de boot in Goteborg te halen moesten we in Finland op zondagavond de boot Turku-Stockholm halen! Dan kon het nèt! Het werd dus een soort 'race' naar Turku! Ik weet nog dat ik met de Mercedes reed, we kwamen bij een helling terecht met onderaan een stoplicht. Voor dat stoplicht stond een file van bijna een kilometer. Daar MOEST ik langs, anders haalden we de boot niet! Ik ging dus links rijden, nèt toen ik onderaan de helling was sprong het stoplicht op groen! Dus ik was de hele file in één keer voorbij! We haalden de boot nèt, achter ons ging gelijk de klep dicht We waren dinsdag in Amsterdam, de Mercedes ging meteen door naar Barcelona, ik ging per vliegtuig, op woensdag. Op donderdag heb ik de motoren klaargemaakt, toen ze klaar wagen vertrok een chauffeur met de Mercedes naar La Linea, de grensplaats met Gibraltar. Martin, César en ik gingen per vliegtuig, op vrijdag. Toen ik uit het vliegtuig stapte leek de hitte me onwaarschijnlijk, ik dacht nog 'dat komt zeker van de motor', maar dat was nièt zo! We gingen met een taxi naar La Linea, de taxi had géén airco! En de chauffeur zei: niet de raampjes openen, want dan wordt het nòg heter! We wonnen 50 èn 125 met 2 ronden voorspromg! De laatste GP van 1976 was op het circuit van Montjuich, Barcelona. Ook het merkenkampioenschap winnen was belangrijk voor Bultaco. En het was natuurlijk onze thuisrace! Ik besloot op een zondagmorgen wat rondjes te gaan rijden met mijn auto. Na zo'n 10 ronden had ik het wel gezien, en had een idee over de te gebruiken gearing en versnellingsverhoudingen. Alleen: sommige versnellingsverhoudingen die ik wilde gebruiken bestonden nog niet. Op maandagmorgen hebben we ze getekend, en daarna werden ze in de fabriek gemaakt. Ze waren mooi op tijd klaar! En in de training bleken ze perfect! We hebben er niets meer aan hoeven veranderen.... Angel won de race heel makkelijk.

17. 1977, het team werd uitgebreid met Ricardo Tormo, wie zijn keus was het om het team uit te breiden en wat vond Nieto hier van ?

Tormo had eigenlijk al in 1976 op Bultaco moeten rijden. Maar er was geen extra fiets beschikbaar. Voor het seizoen 1977 waren er 3 fietsen Tormo kreeg de 'ex-piovaticci'

18. Kregen Nieto en Tormo allebei hetzelfde materiaal of was er verschil in de machines.

Ze kregen hetzelfde materiaal wat de motoren betreft. Er werd afgesproken dat Tormo Nieto zou helpen in het WK En dat Tormo Spaans kampioen zou worden. Tormo won zijn eerste GP in Anderstorp, waardoor Nieto kampioen werd. Nieto zei daarna dat hij geen 50cc meer wilde rijden. Hij wilde het WK 125cc winnen, en hij wilde òòk nog een 250. En Bultaco wilde 50cc productieracers bouwen, 20 stuks! Al met al een beetje teveel van het goede..... Daardoor zouden in 1978 de nodige problemen ontstaan!

19. Hoe vrij waren jullie met het bouwen van de motoren, kwam er een opdracht van hogere hand of hadden jullie geheel vrij spel ?

We waren helemaal vrij, de directie van Bultaco bemoeide zich nergens mee. Behalve dan dat ze 50cc productieracers wilden maken.

20. Als er geen regelement was, wat voor motor zou u dan graag ontwikkeld hebben ?

Ik had wel graag een 50cc 2-cilinder willen maken.

21. Detonatie: Noodzakelijk kwaad of ergernis ?

Detonatie was, en is, een grote ergernis, geen noodzakelijk kwaad. Er was een tijd dat ik dacht dat detonatie de grens van de ontwikkeling was. Maar dat bleek helemaal niet zo te zijn. Het probleem begon eigenlijk met het gebruik van chroom en nikasil. Omdat daarmee een afronding aan de bovenkant van de cylinder nodig bleek. Deze afronding heeft een zéér slechte invloed op de verbranding! Uiteindelijk hebben we dit opgelost door ook een deel van de bovenkant van de cylinder te nikasillen, zo vermeden we de radius! De cylinder heeft daarvoor een speciale bewerking nodig! Door het vlakschuren van de bovenkant wordt deze messcherp. Hiermee is het grootste probleem opgelost! Andere oorzaken van detonatie zijn een slechte kopvorm en slechte koeling. De zuiger wordt hoofdzakelijk gekoeld door de spoeling. Dus hoe breder de spoelpoorten hoe beter! We keken na elke test naar de zuiger, daar kon je zien waar de detonatie begon. Dat was dus achter de 'dammetjes', waar de spoelflow de zuiger niet koelde! Wat de kopvorm betreft: een paralelle squish bleek beter, en een bredere squishspleet òòk! Na het oplossen van al deze problemen waren hoge vermogens mogelijk zonder een spoor van detonatie, tenminste zolang het gas maar helemaal open staat! Een onopgelost problem was de detonatie bij deelgas: minder spoeling geeft minder zuigerkoeling! Bij 20-25% gas is de zuiger in een paar seconden al verwoest! Dan moet je lager comprimeren en rijker afstellen, wat vermogen kost. Op elk circuit moet je hiervoor een soort 'evenwicht' vinden! Op een kaarsrechte autoweg zou je dus nooit detonatie hebben!

22. Was er bij Bultaco een bepaald budget op jaarbasis waar u zich aan moest houden ?

Met het financieele gedeelte had ik nooit iets te maken!

23. Piovaticci was echt een motorsportfanaat, maar hoe was dat bij Bultaco, waren zij gedreven door de sport af was het een pure zakelijke commerciele bezigheid ?

Sr Bultò was een véél grotere motorsport fanaat dan Piovaticci. Hij was ooit mede-eigenaar van Montesa, maar ging daar weg omdat de andere eigenaar met racen wilde stoppen omdat het te duur was! Hij begon een eigen fabriek: Bultaco. Bultaco deed mee in àlle vormen van motorsport: cross, trial, wegraces, enduro, en waren nogal succesvol. Geld werd er echter nooit verdiend, elk jaar paste de broer van Sr. Bultò, die erg rijk was, het verlies bij. Tòt hij door een aanslag om het leven kwam! Daarna was het snel afgelopen met Bultaco... Bultaco was nogal een familiebedrijf, de hele directie was familie van Sr. Bultò Er was òòk iemand die belast was met het importeren van wat officieel niet geimporteerd mocht worden. vriendjes bij de douane en politie... Fijn was ook dat, als je een bekeuring kreeg, deze man kon zorgen dat hij spoorloos verdween.... Zo zie je dat een fascistiese diktatuur òòk zijn voordelen heeft....

24. Hoe was het voor Martin en zijn gezin om na het Italiaanse avontuur weer om te moeten schakelen naar Spaanse gewoontes en taal. (konden de kinderen zich zo snel aanpassen op school?)

Dat ging vrij gemakkelijk, Spaans en Italiaans lijken wel wat op elkaar! De kinderen hadden er geen moeite mee ze gingen naar school en spraken de taal binnen een paar weken. Af en toe zeiden ze dingen die hun ouders niet begrepen. Gelukkig maar.... Ik begreep ze wèl!

25. Wat geniet uw voorkeur, Italiaanse pasta of Spaanse Paella ?

Allebei heel lekker, en er zijn in die landen zoveel andere lekkere dingen. Maar ik heb een lichte voorkeur voor Spaans eten. Als je met Spanjaarden in het buitenland bent eten ze van alles. Met Italianen is dat heel anders, die vinden binnen 5 minuten een pizzeria. Ik was daar nooit zo blij mee, ik eet graag eens wat anders! Er zijn mensen die als ze op vakantie gaan eten meenemen! Daar begrijp ik ècht helemaal niets van...

 

Jan, hartelijk dank voor dit gesprek

Ben Looijen